Zespół Unikania Patologicznego uznawany jest dziś jako część zaburzeń ze spektrum autyzmu i charakteryzuje się następującymi cechami:
– odporność i unikanie zwykłych wymagań życiowych,
– wykorzystywanie określonych strategii społecznych w ramach unikania, na przykład stosowanie strategii rozpraszających, dawanie wymówek i tym podobne,
– wykazywanie kontaktowości, ale brak pełnego zrozumienia,
– przeżywa nadmiernych wahań nastroju i podwyższonej impulsywności,
– czucie się komfortowo w grach z przyjmowaniem ról i udawaniem,wykazywanie pewnych zachowań obsesyjnych, które często są skoncentrowane na innych ludziach.
Osoby cechujące się tym zespołem przeważnie są pełne uroku osobistego, jednakże wykazują się większym pragnieniem kontrolowania i dominowania, zwłaszcza wtedy, kiedy czują one lęk i niepokój związany z określonymi sytuacjami.
Małe dzieci z tym zespołem nie wykazują dużego zainteresowania zabawkami oraz przejawiają zachowania opozycyjno-buntownicze w stosunku do określonych wymagań skierowanych w ich stronę.
Sprawiają wrażenie dzieci, które pragną zorganizować sobie świat jedynie na własnych warunkach pomijając potrzeby innych. Rodzice bardzo często opisują swoje dzieci jako małych manipulantów, a to dlatego, że dzieci te posiadają wiedzę potrzebną im do obrania określonych strategii pozwalających im unikać wykonywania określonych czynności. Zachowania te spowodowane są wysokim poziomem lęku, a same dzieci określane są przez społeczeństwo mianem "patologicznych". Z kolei dorosłe osoby z PDA często uważają te cechy za swój atut mówiąc: „gdybyś tylko włożył chociaż połowę wysiłku, który ja włożyłem w to, co chciałem zrobić, to zrozumiałbyś, jakie to trudne i skomplikowane”.
Dla osób z PDA wykonanie najprostszych codziennych obowiązków może wiązać się z lękiem, ogromnym stresem, co skutkuje następującymi zachowaniami:
– rozpraszanie osoby składającej jakąś propozycję,
– uznanie jakiejś propozycji, ale natychmiastowe zaczynanie tłumaczenia się,
– kunktatorstwo i negocjacje,
– fizyczne strategie obezwładniające,
– wycofanie się w sferę własnych fantazji,
– wybuchy agresji fizycznej lub ataki słowne.
Osoby z PDA z reguły są w pełni kontaktowe, ale charakteryzuje je brak zrozumienia danych sytuacji społecznych. Mają tendencję do:
– pojawiania się w miejscach społecznych jako pierwsi i bycia „zorientowanymi na ludzi”,
– wyuczenia się wielu subtelności społecznych, dzięki czemu mogą grzecznie odrzucić jakiś wniosek lub sugestię,
– wydaje się być dobrze dostrojeni do tego, co może okazać się skuteczne jako strategia komunikowania się z określoną osobą,
– mogą być przewrażliwione i nie potrafić utrzymywać dystansu – mogą być mylące, przytłaczające i mogą przesadnie reagować na pozornie błahe wydarzenia,
– mają trudności z dostrzeżeniem granic, gdy przyjmują na siebie jakiś obowiązek społeczny i biorą odpowiedzialność za swoje czyny,
– wykazywać zachowania kłopotliwe i sprzeczne nastroje, na przykład początkowe przytulanie staje się szczypaniem, lub dziecko może przytulać swojego rodzica, mówiąc mu jednocześnie coś w stylu „nienawidzę cię”,
– jako dzieci, takie osoby mogą być pozbawione poczucia dumy czy wstydu, i mogą zachowywać się w sposób niepohamowany,
– jako dzieci, takie osoby nie rozumieją niepisanych granic społecznych, które istnieją pomiędzy dorosłymi i dziećmi – dlatego mogą stać się unikający rodziny lub apodyktyczni.
– uznanie jakiejś propozycji, ale natychmiastowe zaczynanie tłumaczenia się,
– kunktatorstwo i negocjacje,
– fizyczne strategie obezwładniające,
– wycofanie się w sferę własnych fantazji,
– wybuchy agresji fizycznej lub ataki słowne.
Osoby z PDA z reguły są w pełni kontaktowe, ale charakteryzuje je brak zrozumienia danych sytuacji społecznych. Mają tendencję do:
– pojawiania się w miejscach społecznych jako pierwsi i bycia „zorientowanymi na ludzi”,
– wyuczenia się wielu subtelności społecznych, dzięki czemu mogą grzecznie odrzucić jakiś wniosek lub sugestię,
– wydaje się być dobrze dostrojeni do tego, co może okazać się skuteczne jako strategia komunikowania się z określoną osobą,
– mogą być przewrażliwione i nie potrafić utrzymywać dystansu – mogą być mylące, przytłaczające i mogą przesadnie reagować na pozornie błahe wydarzenia,
– mają trudności z dostrzeżeniem granic, gdy przyjmują na siebie jakiś obowiązek społeczny i biorą odpowiedzialność za swoje czyny,
– wykazywać zachowania kłopotliwe i sprzeczne nastroje, na przykład początkowe przytulanie staje się szczypaniem, lub dziecko może przytulać swojego rodzica, mówiąc mu jednocześnie coś w stylu „nienawidzę cię”,
– jako dzieci, takie osoby mogą być pozbawione poczucia dumy czy wstydu, i mogą zachowywać się w sposób niepohamowany,
– jako dzieci, takie osoby nie rozumieją niepisanych granic społecznych, które istnieją pomiędzy dorosłymi i dziećmi – dlatego mogą stać się unikający rodziny lub apodyktyczni.
Osoby z tym zaburzeniem nie uznają żadnej władzy ani strukturalizacji społecznej, a w komunikacji (dzieci) używają formy nauczycielskiej. Dzieci zachowują się jak dorosłe i w taki sposób rozmawiają z innymi dziećmi - z pozycji osoby dorosłej.
Osoby z PDA cechują też nadmierne wahania nastroju i łatwość przechodzenia z jednego stanu do drugiego skrajnego na zasadzie "pstryk". Bardzo szybko wpadają w gniew, mogą różnie zachowywać się w różnym środowisku, np potrafią być impulsywne w domu, a bardzo spokojne w szkole. Bardzo często reagują nadmiernie impulsywnie bez większego powodu, co stanowi problem w rozumieniu społecznym. "Jest to nauczona strategia radzenia sobie z problemami, a brak zrozumienia rzeczywistych przyczyn tych różnic może sprawić, że rodzice takich dzieci będą się czuli bardzo odizolowani i niewystarczający". Ludzie nie rozumieją takich zachowań. Emocje te jednak są odpowiedzią na naciski i żądania społeczne, co wiąże się dla takich osób jako utrata kontroli nad własnym życiem i działaniem.
"To, że PDA jest uważany za profil zachowania mieszczący się w spektrum autyzmu, schorzenie to jest zwykle oznaczane zgodnie z oceną diagnostyczną autyzmu. Taka ocena jest najczęściej dokonywana przez multidyscyplinarny zespół diagnostyczny, złożony z kombinacji różnych specjalistów. Należą do nich przede wszystkim: pediatrzy, psychologowie kliniczni i edukacyjni, psychiatrzy, terapeuci mowy i języka oraz terapeuci zajęciowi"
Osoby z PDA często udają, że są kimś innym, odgrywają różne role. Jest to część ich strategii po to, by uniknąć wykonywania określonych, narzuconych przez innych czynności. Dzieci odgrywają różne scenariusze i kierują całym przebiegiem sytuacji, co wiąże się niejednokrotnie z konfliktami z innymi dziećmi.
To różni dzieci z PDA od dzieci z autyzmem. Dzieci z PDA często naśladują innych i się w innych wcielają, a nie tylko powtarzają.
"W jednych z pierwszych badań na ten temat odnotowano, że około jedna trzecia dzieci z PDA myli rzeczywistość i fikcję. Zauważono, że ma to również miejsce w przypadku wielu ludzi z innymi profilami zachowań autystycznych". (źródło: http://www.drmarekskoczylas.pl/co-to-jest-zespol-unikania-patologicznego-pda/)
Znaczna większość dzieci z PDA jest opóźniona w mowie i języku. Czasem występuje to jako nagła zmiana w objawach, natomiast pozostają w dość dobrym kontakcie wzrokowym, o ile nie występują u nich sytuacje wymagające rozpoczęcia unikania, wtedy kontakt wzrokowy może się zmienić na unikający. Potrafią również prowadzić swobodną, dobrą rozmowę z innymi ludźmi. Mają mniej trudności w komunikacji niewerbalnej, aczkolwiek wszystko odbierają dosłownie, nie rozumieją sarkazmu i żartów. Pomimo poprawnego używania mowy, osoby z PDA potrafią być mało zrozumiałe dla innych i potrzebują też więcej czasu na zrozumienie i realizację tego, co ktoś do nich mówi. To może prowadzić do konfliktów komunikacyjnych z innymi.
Obsesyjne zachowania, silne fascynacje i unikatowe zainteresowania są charakterystyczne dla osób z autyzmem i dla osób z PDA. Elizabeth Newson zauważyła, że osoby z PDA charakteryzują się "obsesyjnym czuciem", silną fascynacją znakami i scenariuszami. Bardzo przywiązują się też do konkretnych osób, a komunikacja z tymi osobami nosi znamiona ich obsesji.
Osoby z PDA podobnie jak osoby z autyzmem mają też problemy z Integracją Sensoryczną oraz ze świadomością własnego ciała.
PDA dopiero od niedawna zostało zakwalifikowane jako zaburzenie mieszczące się w spektrum autyzmu, ale bardzo często diagnozowane jest dopiero w starszym wieku ponieważ dzieci takie potrafią dość dobrze się maskować. Dzieci te są bowiem na ogół bardzo towarzyskie, a jeśli dochodzi do wyłączenia się z życia społecznego to spowodowane to jest konfliktami w środowisku rówieśniczym i licznymi lękami z tym związanych. Przyczyna tego zaburzenia nadal jest przedmiotem badań. W Polsce niezmiernie rzadko jest ono diagnozowane.
.
